اختلالات توجه و تمرکز، به‌ویژه در دوران کودکی و نوجوانی، می‌توانند تأثیرات قابل توجهی بر زندگی فردی، تحصیلی و اجتماعی افراد بگذارند. اختلالات نقص توجه (ADHD) یکی از شایع‌ترین این اختلالات است که شامل مشکلاتی در حفظ توجه، خودکنترلی و مدیریت رفتار می‌شود. کاردرمانی به‌عنوان یکی از روش‌های درمانی مؤثر در این اختلالات شناخته شده است. کاردرمانگران با استفاده از تکنیک‌ها و روش‌های ویژه به بهبود توانایی‌های شناختی، حرکتی، اجتماعی و تحصیلی فرد کمک می‌کنند. در این مقاله از کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی آریان، به بررسی اهداف، روش‌ها و تکنیک‌های کاردرمانی برای اختلالات توجه و تمرکز پرداخته می‌شود.
با بیش از 17 سال تجربه حرفه‌ای در زمینه کاردرمانی تخصصی، بر ارائه خدمات به کودکان مبتلا به فلج مغزی، اوتیسم، اختلال بیش‌فعالی، تأخیر رشد و همچنین اختلالات ارتوپدی و نورولوژیکی تمرکز داشته‌ام که این تجربه گسترده به من این امکان را داده است که با چالش‌ها و نیازهای ویژه این کودکان…
مفهوم کاردرمانی در اختلالات توجه و تمرکز
کاردرمانی یکی از شاخه‌های تخصصی در علوم پزشکی است که به‌طور خاص بر کمک به افراد برای انجام فعالیت‌های روزمره تمرکز دارد. این فعالیت‌ها ممکن است شامل امور شخصی، شغلی یا تحصیلی باشند. زمانی که فردی با اختلالات توجه و تمرکز روبه‌رو می‌شود، انجام این فعالیت‌ها به دلیل مشکلاتی نظیر نقص در حفظ توجه، سازماندهی یا خودتنظیمی دشوار می‌شود. در این شرایط، کاردرمانی می‌تواند به‌عنوان یک ابزار مهم برای بهبود عملکردهای روزانه فرد عمل کند. کاردرمانگران با تجزیه‌وتحلیل نیازهای فرد، برنامه‌هایی را برای کمک به او طراحی می‌کنند تا بتواند زندگی خود را به‌طور مؤثرتر مدیریت کند.
یک کاردرمانگر یا “OT” به کودکان مبتلا به ADHD کمک می‌کند تا مهارت‌های خاصی مانند موارد زیر را بهبود بخشند:
- سازماندهی
- هماهنگی بدنی
توانایی انجام کارهای روزمره – مانند دوش گرفتن، مرتب کردن کوله پشتی یا مرتب کردن تخت – به سرعت و به خوبی
کنترل سطح “انرژی”، بیش فعالی و غیره.
کاردرمانگران معمولاً دارای مدرک کارشناسی هستند. آنها در رشته خود دارای گواهینامه هستند و در شهری که در آن فعالیت می‌کنند، از سازمان نظام پزشکی کشور مجوز دارند.
فایل صوتی مجید نعیمی متخصص کاردرمانی بیش فعالی
اهداف کاردرمانی در اختلالات توجه و تمرکز
کاردرمانی در اختلالات توجه و تمرکز، با توجه به نیازهای خاص هر فرد، اهداف متفاوتی را دنبال می‌کند. این اهداف شامل بهبود مهارت‌های شناختی، اجتماعی و رفتاری می‌شود. کاردرمانی نه‌تنها برای بهبود عملکرد فرد در مدرسه یا محیط‌های شغلی مؤثر است، بلکه به‌عنوان یک راهکار برای کمک به بهبود کیفیت زندگی فرد در موقعیت‌های مختلف نیز عمل می‌کند. در این بخش، اهداف اصلی کاردرمانی در اختلالات توجه و تمرکز به تفصیل بررسی خواهند شد.
روش‌ها و تکنیک‌های کاردرمانی برای اختلالات توجه و تمرکز
کاردرمانی برای اختلالات توجه و تمرکز از مجموعه‌ای از روش‌ها و تکنیک‌های خاص بهره می‌برد که هدف آنها تقویت توانایی فرد در تمرکز و انجام فعالیت‌های روزمره است. این روش‌ها شامل تمرینات ذهنی، فیزیکی، و رفتاری هستند که به فرد کمک می‌کنند تا مهارت‌های خود را در توجه، سازماندهی و کنترل رفتار تقویت کند. در این بخش، به‌تفصیل به بررسی برخی از مهم‌ترین روش‌ها و تکنیک‌هایی که کاردرمانگران برای کمک به افراد با اختلالات توجه و تمرکز استفاده می‌کنند، پرداخته خواهد شد.
تقویت توجه و تمرکز در کاردرمانی
یکی از چالش‌های اصلی افراد مبتلا به اختلالات توجه، حفظ توجه در فعالیت‌ها و محیط‌های مختلف است. تقویت توانایی تمرکز و توجه، هدفی است که در بسیاری از برنامه‌های کاردرمانی برای این افراد گنجانده می‌شود. کاردرمانگران از روش‌های مختلفی برای کمک به افراد در تقویت این مهارت‌ها استفاده می‌کنند. این روش‌ها شامل تمرینات ذهنی و جسمی هستند که فرد را تشویق به تمرکز بیشتر بر روی یک فعالیت خاص می‌کنند. در این بخش، به تکنیک‌ها و روش‌هایی که برای تقویت توجه و تمرکز در کاردرمانی به کار می‌روند، پرداخته خواهد شد.
بهبود سازماندهی و برنامه‌ریزی در کاردرمانی
افراد مبتلا به اختلالات توجه و تمرکز معمولاً با چالش‌های زیادی در سازماندهی و برنامه‌ریزی مواجه هستند. این مشکل می‌تواند بر تحصیل، کار و زندگی شخصی آنها تأثیر منفی بگذارد. کاردرمانی می‌تواند در بهبود این مهارت‌ها نقش مهمی ایفا کند. استفاده از ابزارهای خاص مانند تقویم‌ها، لیست‌های چک‌لیست، و یادآورها به فرد کمک می‌کند تا وظایف خود را به‌طور مؤثرتر سازماندهی کند و برنامه‌ریزی بهتری برای انجام فعالیت‌ها داشته باشد. در این بخش، به روش‌های خاصی که کاردرمانی برای بهبود سازماندهی و برنامه‌ریزی به‌کار می‌برد، خواهیم پرداخت.
ADHD با درک ضعیف از زمان مرتبط دانسته شده است و مشاهده شده است که کودکان مبتلا به ADHD در ایجاد برنامه‌ای برای انجام وظایف به موقع، به خاطر سپردن وظایف و مطالب و تعیین اولویت‌ها مشکل دارند [83]. همچنین پیشنهاد شده است که داروهای محرک ممکن است در مدیریت زمان در کودکان مزایایی داشته باشند، اما در کل، مداخلات دیگر مانند کاردرمانی حسی مفیدتر هستند.
به عنوان مثال، کاردرمانگران می‌توانند با افراد کار کنند تا مهارت‌های مدیریت زمان مؤثر را مورد توجه قرار دهند و نظم و انضباط را برای پایبندی به فعالیت‌های برنامه‌ریزی شده با وجود حواس‌پرتی‌های جذاب‌تر ایجاد کنند. این امر می‌تواند از طریق کمک به فرد برای درک و تمرین مهارت‌های مدیریت زمان، شامل برنامه‌ریزی برنامه‌ای برای مسئولیت‌ها، مراقبت از خود و اعمال انعطاف‌پذیری برای تغییر این برنامه‌ها، حاصل شود. افراد معمولاً در حال رشد می‌توانند رویکرد پیشگیرانه‌تری داشته باشند و بتوانند وظایف تعیین شده خود را به موقع انجام دهند و می‌توانند زمان و زمان اتمام کار را با دقت بیشتری پیش‌بینی کنند، اما این امر می‌تواند برای بزرگسالان مبتلا به ADHD دشوار باشد.
اغلب، آنها می‌توانند آنقدر در یک فعالیت غرق شوند که از گذشت زمان بی‌خبر باشند، که بر برنامه روزانه آنها تأثیر می‌گذارد. این مدیریت زمان ناکارآمد اغلب می‌تواند به تأخیر مزمن در بزرگسالان مبتلا به ADHD منجر شود که می‌تواند بر اشتغال یا حضور آنها در قرارهای مهم تأثیر بگذارد. تعهد بیش از حد می‌تواند به تأخیر مزمن منجر شود، همانطور که حواس‌پرتی نیز می‌تواند.
حواس‌پرتی یکی دیگر از عوامل تأخیر مزمن است که اغلب در بزرگسالان مبتلا به ADHD مشاهده می‌شود، زیرا فعالیت‌های غیرضروری می‌توانند بر فعالیت‌های برنامه‌ریزی‌شده اولویت داشته باشند. کاردرمانگران می‌توانند مهارت‌های خود را برای آموزش نحوه استفاده از سیستم‌های هشدار الکترونیکی به مراجعین ارائه دهند، به عنوان مثال، برای نشان دادن زمان پایان یک کار. کاردرمانگران همچنین می‌توانند از مهارت‌های درمانی خود برای کمک به افراد برای درک بهتر دلایل خود برای اجتناب از فعالیت‌های خاص و تمرین مهارت‌های لازم برای کاهش این رفتارها استفاده کنند.
به عنوان مثال، ممکن است فرد از شروع یک کار اجتناب کند زیرا آن را “از نظر ذهنی خسته‌کننده” می‌داند. کاردرمانگران می‌توانند به افراد آموزش دهند که فعالیت‌ها را به وظایف کوچک و قابل مدیریت تقسیم کنند تا استفاده از زمان خود را افزایش داده و بار اضافی حسی را کاهش دهند، یا استراحت‌های برنامه‌ریزی شده و منظمی را ارائه دهند.
کاهش بی‌قراری و تکانشگری در کاردرمانی
بی‌قراری و تکانشگری از دیگر ویژگی‌های رایج در اختلالات توجه و تمرکز هستند که می‌توانند مشکلاتی را در محیط‌های اجتماعی و تحصیلی ایجاد کنند. افراد مبتلا به این اختلالات معمولاً در کنترل رفتارهای خود مشکل دارند و به‌راحتی ممکن است تصمیم‌های عجولانه بگیرند یا در موقعیت‌های اجتماعی رفتارهایی نامناسب داشته باشند. کاردرمانی به فرد کمک می‌کند تا با استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی، تمرینات تنفسی و روش‌های خودکنترلی، رفتارهای تکانشی را کاهش دهد و کنترل بیشتری بر روی خود داشته باشد. در این بخش، به روش‌هایی که برای کاهش بی‌قراری و تکانشگری در کاردرمانی به کار می‌روند، پرداخته می‌شود.
افزایش مهارت‌های اجتماعی در کاردرمانی
افراد مبتلا به اختلالات توجه و تمرکز ممکن است در برقراری ارتباطات اجتماعی و تعامل با دیگران دچار مشکل شوند. این مشکل می‌تواند باعث بروز احساسات منفی مانند انزوا یا اضطراب اجتماعی گردد. کاردرمانی می‌تواند به فرد کمک کند تا مهارت‌های اجتماعی خود را تقویت کند. این مهارت‌ها شامل توانایی گوش دادن، برقراری ارتباط مناسب، و مدیریت تعارضات در گروه‌ها می‌شود. در این بخش، به تکنیک‌ها و روش‌هایی که برای بهبود مهارت‌های اجتماعی در کاردرمانی به کار گرفته می‌شود، پرداخته خواهد شد.
مدیریت استرس و اضطراب در کاردرمانی
استرس و اضطراب یکی از مشکلات شایع در افراد مبتلا به اختلالات توجه و تمرکز است. این افراد ممکن است به دلیل مشکلات در سازماندهی، توجه و خودکنترلی، احساس استرس یا اضطراب بیشتری کنند. کاردرمانی به‌طور خاص به این افراد کمک می‌کند تا با استفاده از تکنیک‌های مختلف مانند تمرینات آرام‌سازی، روش‌های تنفسی و مدیریت زمان، استرس و اضطراب خود را کاهش دهند. در این بخش، به روش‌هایی که برای مدیریت استرس و اضطراب در کاردرمانی به‌کار گرفته می‌شود، پرداخته خواهد شد.
نتیجه‌گیری
کاردرمانی به‌عنوان یک رویکرد درمانی جامع برای اختلالات توجه و تمرکز، می‌تواند تأثیرات عمیقی بر زندگی فرد بگذارد. با استفاده از روش‌ها و تکنیک‌های مختلف، این افراد می‌توانند مهارت‌های خود را در زمینه‌های مختلف تقویت کنند، از جمله توجه، سازماندهی، کنترل رفتار، مهارت‌های اجتماعی و مدیریت استرس. به‌طور کلی، کاردرمانی نقش اساسی در بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به اختلالات توجه و تمرکز دارد و می‌تواند به آنها کمک کند تا زندگی روزمره خود را با اطمینان بیشتری پیش ببرند.
